پول سیاه در اقتصاد چیست

اصطلاح “پول سیاه” به هر پولی اطلاق میشود که به طور غیرقانونی یا حتی قانونی ایجاد میشود، اما مالیات آن گزارش و پرداخت نشده است. در بیشتر موارد، معاملات پول سیاه به صورت نقدی انجام میشود، و از این رو مشمول مالیات نمیشود. کسانیکه پول سیاه دریافت میکنند باید آنرا مخفی نگه دارند، تا اینکه در بازار سیاه خرج کنند، و یا طریق پولشویی، به پولی که دریافت کرده اند مشروعیت دهند.

تعریف پول سیاه در اقتصاد

وقتی صحبت از اقتصاد میشود، تعریف واحدی برای پول سیاه وجود ندارد. مثلاً پول‏های تقلبی مانند اسکناسهای جعلی جزو پول‏های سیاه محسوب نمیشوند. اسکناس تقلبی چاپ شده غیرقانونی را «اسکناس جعلی» میگویند. مقدار پولی که به طور غیرقانونی شستشو میشود و به دولت گزارش نمیشود، «پول سیاه» نام دارد. اصطلاح “پول سفید” در مقابل به پولی اطلاق میشود که به صورت قانونی و حسابداری به دست آمده و برای آن مالیات پرداخت شده است. در یک اقتصاد سالم، تمام معاملات باید ثبت شود.

تاثیر پول سیاه بر بازار و اقتصاد

پول سیاه به طرق مختلف بر بازار و اقتصاد تأثیر میگذارد. اثرات زیر نمونه هایی از چگونگی ایجاد بازار موازی توسط پول سیاه است:

افزایش مداوم پول سیاه در جهان، منجر به دوگانگی اقتصادی فزاینده ای شده است، که هم اقتصاد رسمی و هم اقتصاد غیر رسمی را شامل میشود. بطور کلی یک پنجم کل معاملات اقتصادی در بازار سیاه انجام میشود. در نتیجه تمایز بین فعالیتهایی که ثبت میشوند و فعالیتهایی که ثبت نمیشوند دشوار است. بهتر است بدانید که کل رشد اقتصادی کشور توسط یک اقتصاد موازی زیر آب خواهد رفت.

فقدان آینده نگری

آمارها نشان میدهد که به دلیل افزایش درآمد از طریق پول سیاه و وجود بخش عظیم زیرزمینی، اندازه واقعی اقتصاد همواره پنهان می‏ماند. برای سیاست گذاری و برنامه ریزی مناسب، برآوردهای پس اندازها و مصرف کشوری و همچنین اندازه گیری سایر متغیرهای کلان اقتصادی، گمراه کننده خواهد بود، زیرا از سوابق رسمی تولید ناخالص ملی و آمارهای رسمی حذف شده است.

متضرر شدن دولت

اجتناب از مالیات یکی از دلایل اصلی پول سیاه است. دولت در نتیجه مستقیم این آسیب میبیند. فقدان درآمد مالیاتی دولت را مجبور به پرداخت مالیات و کسری مالی بیش از حد می کند که همان اثرات منفی اقتصادی را دارد. بسیاری از کارآفرینانی که برای راه اندازی استارتاپهای خود روی کمکهای دولتی حساب میکنند، تحت تأثیر منفی قرار خواهند گرفت و باید آنرا درنظر گرفت.

بازار سهام در معرض خطر قرار میگیرد

فرار مالیاتی و افزایش پول سیاه تأثیر منفی بر مفهوم عدالت اجتماعی دارد، زمانیکه دولت از مالیات مستقیم برای اطمینان از توزیع یکنواخت درآمدهای مالیاتی استفاده میکند. در ضمن دولت مالیات‌ بر شرکتها را، بر اساس سوابق پرداخت مالیات آنها محاسبه میکند، در حالی که فعالیتهای زیرزمینی مانند قاچاق نمیتواند مشمول مالیات شود.

منابع پول سیاه

بازار سیاه و پول سیاه اولین بار در طول جنگ جهانی دوم آشکار شدند. در آن زمان مشخص شد که به دلیل کمبود عرضه رسمی، یک بازار پنهان برای کالاها وجود دارد که میتوان آنها را خریداری کرد، اما با هزینه ای بالاتر از بازار تنظیم شده است. در نهایت، پول سیاه فراتر از مرزهای بازار غیرقانونی گسترش یافت. طبق تعریف آموزش مالی، دو دسته اساسی از منابع پول سیاه وجود دارد که به شرح زیر است:

فعالیتهای قانونی

فعالیتهای غیرقانونی

فعالیت‏های قانونی

کسب درآمد به طور قانونی، اما اجتناب از پرداخت مالیات آن، هدف اصلی در اینجا است که ناشی از اجتناب مالیاتی خواهد بود. نرخهای مالیاتی بالا، عدم توجه به دولت و قوانین آن، مجازات‌های محدود و ماهیت اقتصاد، همه به فرار مالیاتی کمک میکنند. فرار مالیاتی زمانی جذاب‏تر میشود که نرخهای مالیاتی بالاتر از حد معقول باشد. فرار مالیاتی در کشورهایی که شهروندان آن توجه چندانی به دولت یا قوانین حاکم بر آنها ندارند، بیشتر است. علاوه بر ارسال پیام اشتباه در مورد نافرمانی از مقررات و قوانین، فرار مالیاتی توسط سیاستمداران نیز ممکن است با مجازات جزایی خفیف و کوچک، به نوعی تبلیغ شود.

فعالیت‏های غیرقانونی

پول سیاه مجرمانه شامل فعالیت‌هایی است که ضداجتماعی تلقی می‌شوند، مانند قاچاق کالا، اختلاس، جعل و استفاده از وجوه غیرقانونی و همچنین تولید و تجارت کالاهای غیرقانونی (مانند مواد مخدر، مشروبات الکلی و سلاح) و فعالیتهای دیگر شامل استخراج غیرقانونی معادن، غارت جنگلها و همچنین احتکار منابع ملی.

تعیین میزان پول سیاه

از آنجایی که پول سیاه پولی است که ردیابی نشده، دانستن اینکه چه مقدار از آن در گردش است و چه مقدار از آن به پول سفید تبدیل شده است، بسیار مشکل میشود. املاک و مستغلات، معدن، شمش و بازارهای کالا، و داروسازی بخشهایی هستند که بیشترین سهم را در مشکل پول سیاه دارند.

پول سیاه چگونه محاسبه میشود؟

نسبت ورودی به خروجی در اقتصاد کلان، را میتوان به عنوان شاخص استفاده کرد. خروجی یک کشور باید با مقدار ورودی که دریافت میکند مطابقت داشته باشد. اختلاف زمانی اتفاق می افتد که خروجی کمتر از حد انتظار باشد. یک راه جایگزین البته، مقایسه ارز در گردش با اندازه یک اقتصاد است. از آنجایی که ارز به طور گسترده در هر دو اقتصاد اصلی و سایه (پول سیاه) استفاده میشود، این فرضیه تقویت میشود. به همین دلیل، این احتمال وجود دارد که یک اقتصاد موازی حتی در یک کشور کوچک نیز وجود داشته باشد.

تبدیل پول سیاه به پول سفید

پول سیاه، پولی است که ثبت، حسابرسی و یا گزارش نشده است. تخمین دقیقی از میزان پول سیاه در کشورها وجود ندارد. به گفته کارشناسان، تنها 5 تا 6 درصد پول سیاه به صورت نقدی و اسکناس وجود دارد. املاک، طلا، فلزات گرانبها، سهام و داراییهای متنوع دیگر، بیش از 90 درصد آنرا تشکیل میدهند. تبدیل پول سیاه به پول سفید قانونی نیست؛ با این حال، روش ‎‏های زیر عموماً در بازار به عنوان ابزاری برای شستن درآمد پولی بدون مالیات استفاده میشود.

خرید وسایل به عنوان سرمایه گذاری

پول نقد یک گزینه نسبتاً مناسب برای کسانی است که دارای وجوه غیرقانونی هستند. و اما امن ترین مکانها برای قرار دادن پول سیاه در حساب صندوق بازنشستگی، خرید طلا از یک مغازه محلی، نگه داشتن فاکتور و سپس فروش مجدد طلا به مغازه پس از مدت زمانی خاص و مواردی از این دست هستند.

ایجاد یک بنیاد و انجام فعالیت های خیریه

وقتی صحبت از ارزشهای اجتماعی میشود، افراد وفاداری و تعهد را در خود احساس میکنند و تلاش میکنند قدمی بردارند؛ و اما خیریه ها که، کمک‏های مردمی را به صورت نقدی دریافت میکنند، بهشتی برای صاحبان پول سیاه است. به این صورت که پول غیرقانونی را با پول خیریه یکی میکنند و بعنوان وام به مالک خیریه اعطا میکنند تا در جهت امور خیریه صرف شود. وامی که هرگز مجبور به بازپرداخت آن نیست و توسط نهادهای قانونی حسابرسی نمیشود.

دریافت وجه نقد از یک شغل

دریافت درآمد به صورت نقدی روش دیگری برای تبدیل پول سیاه به پول سفید است. هزینه های تحصیل، هزینه های حرفه ای، هزینه های مشاوره و کمیسیون، همه منابع پولی، برای چنین درآمدهایی هستند.

آیا پول سیاه مزایایی دارد؟

کشورهایی که سرکوبگرانه ترین قوانین کلی را دارند، کشورهایی هستند که بیشترین سود را از پول سیاه میکنند. به عنوان مثال، در زمان اتحاد جماهیر شوروی، بسیاری از معاملات تجاری روزمره غیرقانونی بودند. مردم برای رفع کمبود و به دست آوردن محصولات ممنوعه به سمت اقتصاد زیرزمینی رفتند، که در بسیاری از موارد اقلام را گران کرد. استفاده از پول سیاه باعث کاهش میزان آسیب شد، چرا که با ارز سیاه توانست نسبت عرضه و تقاضای مرزی را کنترل کند.