به عنوان یک سیستم اجتماعی-اقتصادی، سرمایه داری (کپیتالیسم) معمولاً به عنوان سیستمی شناخته میشود که، در آن بازیگران خصوصی مالکیت و کنترل دارایی خودشان را بر اساس منافع خود دارند؛ همچنین قیمت کالاها و خدمات در این سیستم نیز، توسط عرضه و تقاضای سالم و بدون رانت در بازارهای رقابتی تعیین میشود. دارایی های که جنبه سرمایه ای دارند، مانند کارخانه، معادن و راهآهن را میتوان در یک سیستم اقتصادی سرمایه داری، بصورت “خصوصی” نیز مدیریت کرد، و کارگران در ازای خدماتشان دستمزد منصفانه دریافت میکنند.
تبیین سرمایه داری
نیروهای متفاوت بازار قیمت محصولات و دستمزد کارکنان را در اقتصاد سرمایه داری تعیین میکنند. کارآفرینان در اقتصاد سرمایه داری مجبورند سودآوری را به حداکثر برسانند و در عین حال هزینه ها را تا جای ممکن کاهش دهند؛ زیرا بدیهی است اگر که مشتریان و مصرف کنندگان در جامعه، محصولات و خدمات ممتاز را با قیمتی مقرون به صرفه تر درخواست کنند. تولید کالاهای مورد نظر مشتریان، به دلیل رقابت در بازار یک “نیاز اساسی” محسوب میشود. بنابراین، این وظیفه دولت نیست که قوانین بازار آزاد را تنظیم کند!
بلکه دولت باید از حقوق قانونی همه شرکت کنندگان در بازار محافظت کند. حال در یک اقتصاد سرمایهداری، پررونقترین کسبوکارها آنهایی هستند که میتوانند فروش و تولیدشان را به حداکثر برسانند؛ و در عین حال مقرون به صرفه و با کیفیت باشند. هنگامیکه مشتریان متوجه میشوند که میتوانند با پول کمتر، همان محصول را در نقطه دیگر بازار به دست آورند، شرکت هایی که به روز نباشند و از خود ناکارآمدی نشان دهند، ناپدید خواهند شد. مردم و کسب و کارها از طریق سود مالی مشترک، در جهت توسعه نوآوری و بازار با یکدیگر همکاری میکنند. در نتیجه، مشتری همواره برنده است؛ زیرا ممکن است کالاهای باکیفیت را با قیمتی به مراتب پایین تر دریافت کند.
برخی کارشناسان اقتصادی ادعا میکنند که اگر کارخانهها و سایر تأسیسات تولیدی متعلق به دولت باشد، هیچکس انگیزهای برای نوآوری و کارآفرینی نخواهد داشت. برخلاف اقتصادهای سوسیالیستی و کمونیستی، اقتصاد سرمایه داری برای دستیابی به آرامش جهانی طراحی نشده است؛ بلکه کارکردی داخلی برای رشد اقتصاد کلان کشور را هدف گرفته است. این استدلال مبتنی بر این واقعیت است که سرمایه داران همیشه قصد دارند که ثروت خود را افزایش دهند. این انگیزه آنها، آزمایش و رشد بیشتر کسب و کارها را تشویق میکند، که به نوبه خود رشد اقتصادی را نیز تحریک میکند.
انواع سرمایه داری
سیستم سرمایه داری یکی از روش هایی است که میشود از طریق آن، به مسائل مربوط به توزیع منابع پرداخت؛ حال این سیستم در انواع مختلفی میتواند خودش را نشان دهد.
سیستم ضد سرمایه داری
فلسفه اقتصادی معروف به آنارکو-کاپیتالیست، خواهان برچیده شدن کامل مفهوم “دولت” است. طرفداران این سیستم استدلال میکنند که، اگر دولت همه مردم را مجبور به عادت کردن به برخی هنجارهای اجتماعی نمیکرد، آنها داوطلبانه آن مسائل را اتخاذ میکردند. به گفته این افراد، همه چیز باید به “بازار آزاد” و “مالکیت فردی” مربوط باشد. به جای اینکه توسط یک دولت متمرکز دائمی اداره شود، اجرای قانون و سیستم قضایی در یک جامعه آزاد، با بودجه های خصوصی خود مصرف کنندگان جامعه اداره شود!
سرمایه داری آزاد و رها (لسه فر)
سرمایه داری مبتنی بر اصل “آزادی” از این دیدگاه ناشی میشود که، بازارهای آزاد و رقابتی بدون محدودیت، بهترین راه برای تضمین رفاه هستند؛ در حالیکه مداخله دولت فقط میتواند برای محدود کردن آن کار کند. نام “لسه فر” این مدل تفکر، از زبان فرانسوی به معنای “رها کردن” گرفته شده است. حامیان “سرمایه داری آزادانه” استدلال میکنند که دولت نباید هیچ نقشی در اقتصاد داشته باشد. آنها معتقدند که مردم باید آزاد باشند تا، در هر چیزی که صلاح میدانند تجارت کنند و سرمایهگذاری انجام دهند. آنها به طور کامل با قوانین محدود کننده شرکتهای آزاد، از جمله حداقل حقوق، الزامات مجوز، مالیات بر شرکت ها و هر نوع ارزش افزوده دیگری مخالف هستند.
سرمایه داری “بازار آزاد”
سرمایه داری بازار آزاد، همانند آنارکوکاپیتالیسم و سرمایه داری آزادانه، هیچ کنترلی بر بازار اعمال نمیکند. این مدل سرمایه داری، به سیستم عرضه و تقاضای بازار اجازه میدهد که تا جای ممکن دولت را از سر راه خود خارج کنند، و قیمت ها را خودشان تعیین کنند. تنها طرفین درگیر در هر معامله کسانی هستند که میخواهند داوطلبانه آنها را انجام دهند. «بازار آزاد» معمولاً یک سیستم اقتصادی با کمترین حضور دولت است.
سرمایه داری در مراحل پایانی
سرمایه داری نابرابری و پوچی، چیزی است که ما آن را سرمایه داری در مراحل پایانی میگوییم؛ که به معنای فضای اقتصادی است که در آن فقط تعداد معدودی از کل مردم جامعه، سهم قابل توجهی از ثروت را در اختیار دارند. آنها توسط انحصارات مخصوص و رانت ها، زمین بازی بازار را منحرف کردهاند. سرمایه داری در مراحل پایانی، به عنوان راهی برای اعلام نارضایتی عمومی از یک سیستم ناعادلانه، در بین مردم رواج پیدا کرده است.
سرمایه داری نظارتی و هدفمند
اصطلاح “سرمایه داری نظارتی” یک مدل اقتصادی را توصیف میکند که، در آن “اطلاعات بازار” به عنوان منبعی برای کسب درآمد باشد. شرکتها در حال حاضر به طور معمول فعالیتهای آنلاین و آفلاین مشتریان را برای سرورهای دیتا، که برای پیشبینی یا تأثیرگذاری بر رفتار مصرفکننده مجهز به هوش مصنوعی هستند، وارد میکنند. رایج ترین نوع سرمایه داری نظارتی، تبلیغات هدفمند است. فعالیتهای آنلاین همواره مشتریان خود را ردیابی و نظارت میکنند تا بتوانند، تبلیغات خود را برای “مشتریان هدف” خود ارائه دهند.
سرمایه داری کلاسیک
اقتصادهای مختلط، که شامل بازارهای آزاد و مداخله دولت باهم است، در حال حاضر در سطح جهانی عادی به نظر میرسند. کشورهایی مانند ایالات متحده آمریکا، فرانسه، و ایرلند و امثال آنها، توسط اصول آزادی فردی، بازار آزاد، مالکیت خصوصی و قوانین دولتی عرضه و تقاضا حمایت میشوند.
ملک شخصی
داشتن یک قطعه زمین یا یک خانه نمونه ای از دارایی مشهود است، در حالیکه سهام و اوراق قرضه نمونه ای از دارایی های نامشهود هستند که میتوان به لطف اصل “مالکیت خصوصی” سند آنها را نگه داشت. از آنجاییکه مالکان منابع برای افزایش ارزش دارایی خود انگیزه دارند، مالکیت خصوصی “کارایی اقتصادی” را نیز تقویت میکند. این در شرایطی است که، هر دو طرف معامله سود ببرند و از شرایط برابر خود در مقابل اقتصاد راضی باشند.
تقاضا و عرضه
کالاها و خدمات بر اساس قوانین عرضه و تقاضا قیمت گذاری میشوند. اگر تقاضای زیادی برای چیزی که میفروشید وجو دارد، میتوانید انتظار قیمت بالاتری نیز داشته باشید. به عنوان مثال، یک قطعه زمین در مرکز شهر به اندازه یک منطقه بالاتر هزینه نخواهد داشت، زیرا از امکانات مطلوبی مانند مدارس خوب، مشاغل فراوان و خرید راحت “دورتر” است. به عبارت دیگر، زمین در مکانی با مدارس مستحکم، اشتغال بالا و خدمات بهتر میتواند گرانتر از زمین در منطقه ای با عرضه بالا و تقاضای کم باشد. در محلی که عرضه کمتر و تقاضا بیشتر باشد، قیمت زمین نیز بالاتر است.
رقابت
یک سیستم سرمایه داری بر رقابت سالم بین انتخاب مشاغل بنا شده است. برای رقابتی بودن، شرکت ها باید با تمام ظرفیت کار کنند و محصولات خود را با کمترین قیمت ممکن، بدون از دست دادن کیفیت همیشگی ارائه دهند. زمانیکه صنایع برای جذب مشتریان رقابت میکنند، این نوع رقابت سالم باعث نوآوری و بهره وری بیشتر میشود.
آزادی
وقتی آزاد هستید که پول خود را در “بازاری کاملاً آزاد” خرج کنید، هیچکس نمیتواند نحوه زندگی شما را دیکته کند. همه چیز به شما بستگی دارد. این کاملاً به شما بستگی دارد که آیا میخواهید مدرک تحصیلی بگیرید یا نه، میخواهید مهندس برق باشید یا وکیل. این تصمیم تنها به اهداف و آرزوهای شما بستگی دارد و نه چیز دیگری.
مشوق
مشوق های مختلف اقتصادی، نوآوری و ایده های تازه در تجارت را تشویق میکند؛ زیرا هر شرکتی در تلاش است تا از رقبای خود پیشی بگیرد و فرصت های جدیدی هم برای کارآفرینان تازه کار فراهم کند. مصرف کنندگان بازهم سود میبرند، زیرا این فرآیند، محصولات و خدمات بهتری را با قیمتهای رقابتی برای آنها به ارمغان می آورد.